Można przyjąć, że infekcja zaczyna się w zawirusowanych, górnych drogach oddechowych, czyli w nosie i gardle, skąd przenosi się (wstecznie przez trąbkę słuchową) do jamy bębenkowej. Tylko u noworodków i najmłodszych niemowląt do zakażenia może dochodzić drogą krwiopochodną (czyli przez krew).
Trzy w jednym
Ucho ludzkie składa się z ucha zewnętrznego, środkowego oraz wewnętrznego. Jama ucha środkowego, wypełniona powietrzem, zlokalizowana jest w obrębie kości skroniowej. Od zewnątrz ograniczona jest błoną bębenkową, przyśrodkowo strukturami ucha wewnętrznego, pozostałe ściany graniczą z ważnymi elementami wnętrza czaszki. To sąsiedztwo tłumaczy uwagę, z jaką obserwowany jest przebieg zapalenia ucha środkowego i dążenie do wykrycia ewentualnych, groźnych powikłań.
Wirusy w uchu
Po zainfekowaniu delikatna wyściółka trąbki słuchowej i jamy bębenkowej (dokładnie tak jak w nosie !) ulegają silnemu przekrwieniu i obrzękowi, przestrzeń ucha zostaje odcięta od świata zewnętrznego, wypełnia się płynem pod rosnącym ciśnieniem, które próbuje rozerwać błonę bębenkową. Ten stan zapalny tłumaczy typowy dla tej choroby silny ból. Natomiast gromadzenie się płynu oraz obrzęk wyściółki tłumaczą uczucie „pełnego” ucha oraz zaburzenia słyszenia (z powodu nieprawidłowej transmisji dźwięku). Towarzysząca zapaleniu wysoka gorączka jest objawem infekcji.
Zapalenie bakteryjne
Bakteryjne zapalenie ucha środkowego może być kolejnym etapem infekcji, po zapaleniu wirusowym. Powodują je bakterie, które przyciąga wypełniający ucho środkowe płyn, bogaty w białko, powstały w wyniku infekcji wirusowej. Zapalenie takie może także powstać przez bakterie, bytujące w górnych drogach oddechowych, które wnikają do zdrowego ucha. Źródłem zakażenia ucha środkowego bywają też bakterie bytujące w wodzie. Może do niego dojść przy zakrztuszeniu się wodą w czasie pływania czy nurkowania. Mechanizm objawów jest prawie identyczny, jak przy wirusowym zapaleniu ucha środkowego. Silny ból ucha, niedosłuch, uczucie wypełnienia ucha i gorączka – to najczęściej podawane przez chorych skargi.
Postępowanie
W przypadkach wirusowego oraz bakteryjnego zapalenia konieczna jest konsultacja lekarska.
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub laryngolog powinien wskazać właściwy sposób postępowania na podstawie badania otoskopowego (stanu, wyglądu i ruchomości błony bębenkowej i innych elementów ucha) oraz zlecić niezbędne leki i zapewnić kontrolę skuteczności leczenia. Czasem lekarz proponuje, w celu uniknięcia groźby powikłań, leczenie zabiegowe, polegające na delikatnym nakłuciu (tzw. mikronacięciu) błony bębenkowej. Zabieg wykonywany laserem jest praktycznie bezbolesny, choć klasyczne techniki nakłucia mogą być nieprzyjemne dla pacjenta. Biorąc pod uwagę groźbę samoistnego rozerwania błony bębenkowej, rozległość powstałej perforacji i jej następstwa, zabieg nakłucia błony bębenkowej jest rozwiązaniem zdecydowanie bezpieczniejszym dla chorego.
Do czasu uzyskania pomocy lekarskiej warto pamiętać o podaniu, koniecznie w pozycji leżącej z głową mocno odchyloną do tyłu, kropli do nosa obkurczających śluzówkę.
Spływając do gardła, krople trafią w okolice trąbki słuchowej, powodując jej obkurczenie i otwarcie. Zapewni to spadek ciśnienia w jamie bębenkowej (mniejsza jest wtedy groźba przerwania błony bębenkowej) oraz zdecydowaną ulgę w bólu ucha. Do samego ucha można wpuścić, ogrzane do temperatury ciała, krople przeciwzapalne dostępne w aptece bez recepty. Zewnętrzny okład rozgrzewający jest domową metodą, akceptowaną przez lekarzy w pierwszych chwilach dolegliwości.
Czego robić nie należy
Nie można wkraplać lub zakładać na watce do uszu substancji drażniących (silny alkohol, olejek kamforowy), ponieważ lekarz oglądający ucho będzie miał poważny problem z orzeczeniem, czy przekrwienie, obrzęk i stan zapalny są wynikiem infekcji, czy podrażnienia środkiem chemicznym. Bezwzględnie trzeba unikać wkładania do ucha jakichkolwiek ciał obcych oraz stosowania substancji barwnikowych, które często uniemożliwiają prawidłowe rozpoznanie stopnia postępu choroby oraz zdrowienia.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!